Mei fernuvering hawwe de leden fan It Skriuwersboun yn it útfieringsprogramma Kultuer oan ’e Kime fan de provinsje Fryslân de plannen foar de weroriïntaasje fan de kulturele ynfrastruktuer lêzen. Wy binne ferbjustere hoe’t yn dat beliedsstik it Fryske kulturele fjild redusearre wurdt ta de twa grutste publykslûkers: popmuzyk en toaniel.
Yn it op ’e titel nei Nederlânsktalige stik lêze wy faak dat de ‘talichheid’ en de ‘meartaligens’ fan de kultuer yn Fryslân in sterk punt wêze soe. Yndied. Mar wy meitsje ús grutte soargen, omdat dy moaie wurden oer ‘talichheid’ net eksplisyt ferbûn wurde oan it skreaune Frysk, net ferbûn oan literatuer yn it Frysk, en ek net oan de ‘makers’ dy’t har spesjalisearje yn it skriuwen yn it Frysk. De skriuwers, de dichters, de oersetters wurde nammentlik nearne neamd yn de nije beliedsnotysje.
Dêrom oppenearje wy ús no. It Skriuwersboun hat fûnemintele beswieren tsjin de teneur yn Kultuer oan ’e Kime , dat kultuer yn Fryslân ûndergeskikt makket oan ekonomyske doelen. Keunst en kultuer wurdt benammen delset as in middel ta it fuortsterkjen fan fêstigingsklimaat en toerisme. Dat bedriget de autonomy fan de keunst en liedt neffens ús ek ta in ynhâldlike útholling. Wy ferwachtsje hieltyd mear keunst dy’t mei in toeristyske blik, oerflakkich en stereotyp, nei Fryslân en de Fryske mienskip sjocht.
Foar echte kulturele ynnovaasje hjir yn Fryslân is kennis nedich, net allinnich in ‘ferhaal’, mar djipper geande kennis fan de eigensinnige Fryske kontekst en ús Fryske talen, ek op wittenskiplik nivo. De literatuer en ús skreaune erfgoed binne by útstek it fehikel fan dy kennis.
As it giet om it plak fan de Fryske taal yn de kulturele ynfrastruktuer, is it saneamde Frysk Bidbook oer meartaligens in teloarstelling. Dat Bidbook is net folle mear as in reklamefolder oer de aktiviteiten fan Lân fan Taal yn 2018. Der is in oanfoljend beliedsstik nedich dat folle breder en djipper yngiet op it Frysk yn it provinsjale kultuerbelied. Literatuer yn it Frysk is ommers it anker fan it Frysk as kultuertaal. Ek foar bygelyks heechweardich lokaasjeteater yn it Frysk binne mear ferbinings mei de literatuer essinsjeel.
Wy freegje provinsjale steaten dan ek mei klam om derop oan te stean dat Fryske literatuer in folweardich plak krijt en hâldt yn de kulturele ynfrastruktuer, mei in koarte- én in langetermynfizy, oangeande sawol it meitsjen as it hoedzjen fan dit erfgoed, sa wichtich foar it behâld fan de kultuer, want mei ynfrastruktuer binne wy der net.
Yn in aparte notysje oer it provinsjale literatuerbelied – dy’t de skriuwers net weimoffelet ûnder ‘taalbefoardering’ – freegje wy omtinken foar it ferline en in blik dy’t breder is as allinnich subsydzjebetingsten en oer de kime rikt. Wy ha ferlet fan in better skriuwklimaat, goede marketing fan Fryske boeken en yn it ferlingde fan LF2018 romte foar ynternasjonale útwikseling fan Fryske skriuwers en foar mear oersettings út it Frysk wei nei oare talen en oarsom. Pas dan komt der perspektyf.
It Skriuwersboun sprekt de hope út dat provinsjale steaten dizze oanbefellings oernimme en sa it plak fan de literatuer yn it Fryske kulturele fjild better boargje. Better let as net.
ANDRE LOOIJENGA
TRYNTSJE VAN DER VEER
Algemien bestjoerslid en foarsitter fan It Skriuwersboun
Ynstjoerd stik is publisearre yn de Ljouwerter Krante op 20-12-2018
