Categorie: Rispinge

Sy wol dat er fuortgiet, hy wol híel graach bliuwe…

As troubleshooter yn in fiifstjerrehotel is Jinte Jellema wol wat wend. Se komt dan ek fuort yn aksje as se heart dat de Keningssuite yn ien jûn hielendal útwenne is troch in frijgesellefeest en dat de oansteande brêgeman wegert om de keamer te ferlitten. Mei har keycard iepenet se de doar fan de lúksesuite, en mei kordate stappen rint se nei binnen ta…

Under de dûs besiket Hein van Kammen om de foarrige jûn fan him ôf te spielen. Hy woe gjin frijgesellefeest, want hy wol net trouwe. Spitergenôch móat er wol. Foar syn mem, foar syn sakeymperium… ‘Jo moatte fuortdaalk dizze keamer út!’ galmet it ynienen troch de badkeamer. Skrokken draait er him om, en hy sjocht in prachtige blonde frou, dy’t him poerlilk oanstoarret. wêrom is se boas op him? En wêrom seit in twingende stim yn syn holle: It giet oan!

Utjouwerij: Regaad

Hildegard van Bingen (1098-1179) wie in Dútske non en yn har tiid in grutheid. Se stifte twa kleasters, skreau fizioeneboeken, dêr’t se – yn opdracht fan God en ynjûn troch syn stim, sa’t se stelt – wrâld en kosmos, it roomske leauwe en it hâlden en dragen fan de minsken yn behannele. Se korrespondearre dêrnêst omraak mei geastliken en leken, fan heech oant leech. Yn har boeken en brieven fermoanne se de minsken en spruts se harren tagelyk ek moed yn. Se skreau kosmologyske, plantkundige en medyske ferhannelingen en komponearre geastlike lieten neffens de gregoriaanske tradysje, mar op in eigen manier. Benammen troch har genêskundige en muzikale neilittenskip is se hjoed-de-dei by in grut publyk bekend.

Piter Boersma rekke fan har yn ’e ban en lei yn in syklus fjouwerrigele gedichten syn byld fan Hildegard fêst.

withoefolle oer har is spekulaasje
feit en fiksje foarme ta in amalgaam
hildegard fan bingen is in kreaasje
ik meitsje fan har in my passende faam

Utjouwerij: Hispel

Amerikaanske ‘ûnhillige’ en ‘net-autentike’ outlaw – en beatpoëzij.
 
Guon dichters yn dizze bondel binne wis by in grutter publyk bekend of sels wrâldferneamd. De 19e -iuwer Walt Whitman sil de ferneamdste wêze. Mar ek William Carlos Williams út it begjin fan de 20e iuw is in grutte namme krekt as Allen Ginsberg, dy’t yn de twadde helte fan de foarige iuw furoare makke. Der binne ek dichter-muzikanten by, sa as punkrocker Patty Smith en rockikoan Jim Morrisson, sjonger fan de The Doors.
 
De term ‘outlaw’ is ferbûn oan de titel fan in blomlêzing fan wurk fan underground-dichters út de perioade fuort nei de Twadde Wrâldoarloch.
 
Oersetter en gearstaller Lubbert Jan de Vries skriuwt: ‘It is poëzy dy’t men better weistopje en geheim hâlde kin. Want skreaun tsjin de oerhearskjende kultuer en oer de wiere stân fan lân en minskdom. Skreaun út de ûndergrûn wei wrottend nei de boppegrûn.’ Foar dit boek is troch Lubbert Jan de Vries in kar makke út 162 jier poëzy út de ûndergrûn troch dichters dêr’t er guon fan oantsjut as ‘wyldbern’ fan Whitman.
 
Eigentrieds is in unyk boek, ek om’t de foarmjouwing fan Jelle Post treflik op de sfear en de ynhâld oanslút.
 
Utjouwerij: Hispel

‘Wêr bin ik? Wat is dit? Wa binne jim?’ frege Jesse bang. Hy siet op in houten stoel. Syn hannen wienen fêstbûn achter syn rêch, syn ankels fêstmakke oan de spilen. Hy koe gjin kant op. Foar him stienen twa figueren yn swarte overals, de gesichten ûnwerkenber, om’t se in mûtse op hienen dy’t harren hiele holle beduts, op de eagen nei.

Jesse wurdt ûntfierd troch twa ûnbekende figueren. Se twinge him om mei te dwaan oan The Challenge: in soarte fan spul wêrby’t er in oantal walchlike opdrachten útfiere moat, sa as bygelyks fiif teanneils opite. It hiele barren wurdt live útstjoerd. Wa binne de beide figueren? En wêrom ha se him pakt?

Wilens hâldt ien it trijetal yn ‘e gaten…

Utjouwerij: Elikser

Simmer 2017 rûn ik tal fan kearen oan ’e westkant fan Hurdegaryp by de N355 del. Ik socht dêr om lyts yndustrieel ôffal, lykas bygelyks eintsjes tou, stikjes metaal, glês en keunststof. Dy fynsten, losrekke fan in eardere funksje yn in grutter gehiel, wiene ferwurden ta tafallige foarmen en dêrmei beskikber foar my om in nije betsjutting oan te jaan.’

De gedichten yn de bondel Ntrije55 hat Elske Kampen skreaun nei oanlieding fan dat materiaal. Dêrmei set se in folgjende stap op har paad om poëzy te skriuwen op grûn fan hieltyd abstrakter byld. De bylden yn de bondel binne fan deade matearje, mar roppe poëzy op dy’t oer it libben giet.

Trochgong

Ik fyn in letterteken yn ’e berm. Krij it op

en nim it mei. It foel ien ta de mûle út dy’t

skrok of dy’t begrutsjen hie. Bewûndere of

eangstich wie. No stjoert it teken my.

Utjouwerij: Afûk

Bisto tusken de tsien en sechtjin jier? Dan binne dizze gedichten foar dy skreaun.
Om foar te dragen.
Om te lêzen.
Om te brûken.

Sechtich gedichten om te laitsjen, om oer nei te tinken en om in oar wat te fertellen. In hiele protte wille der mei!
Berber Spliethoff skriuwt al sa’n achttjin jier foar kalinders, tiidskriften en bondels. Op in útdaagjende, orizjinele en faaks ludike wize besprekt se gewoane daaglikse tema’s.

Utjouwerij: Bornmeer

Anne Wadman liet mei syn wurk fuortdaalks syn grutte ambysjes sjen. Hy tilde sawol yn syn kritiken as mei syn romans de Fryske literatuer op in heger plan. Hy die dat yn syn flymskerpe kritiken yn De Tsjerne, mar ek mei it publisearjen fan taboetrochbrekkende en eksperimintele romans lykas De Smearlappen (1963) en De frou yn ‘e flesse (1988). Foar syn kritiken krige er yn 1952 de Gysbert Japicxpriis en letter, yn 1989, waard er foar syn romans foar de twadde kear mei dy priis eare. Yn it deistich libben wie Anne Wadman foar in soadin ynspirearjend learaar Nederlânsk yn it fuortset ûnderwiis en letter oan de learare-oplieding Ubbo Emmius. Boppedat wied er syn hiele libben aktyf as muzikant en muzikus. Hy spile fioele, skreau muzykkritiken, wie yn en fuort nei de oarloch aktyf yn de band The Snake Charmers en letter noch by it Sneeker Jeugd Orkest, dat er opset hat, it Fries Kamerorkest en Salonorkest Plumeau.

Oer al dy fasetten fan in bysûnder ryk libben, mei hichte-en djiptepunten, oer haadsaken en bysaken, giet dit boek. It stiet fol mei ûnder oare oan no ta net publisearre wurk en nea earder ferskynde foto’s en dokuminten. Minsken dy’t harren fertroud fiele mei libben en wurk fan de skriuwer, learaar en muzikant helje oantinkens op en jouwe analyzes fan syn wurk.

Utjouwerij: Afûk

Om’t de boeken fan har net mear te krijen wienen, ferskynde yn 2016 de bondel Tsien fan Hylkje, in lytse kar út har wurk. Yn It sjaaltsje en njoggen oare ferhalen fynt de lêzer nochris tsien teksten dy’t karakteristyk binne foar de skriuwster: koart om ‘e hoeke, humoristysk en net sûnder tragyk.

Hylkje Goinga (1930-2001) is as skriuwster foaral bekend wurden troch har koarte ferhalen. Tusken 1971 en 1993 publisearre se seis bondels. In grut part fan de ferhalen skreau se foar it moanneblêd De Strikel en de Leeuwarder Courant. Blêden as Opzij en Margriet namen ek wurk fan har op.

Yn de wrâld fan de koarte ferhalen is Hylkje Goinga in opfallende ienling. Se wurdt wolris fergelike mei de Ingelske skriuwer Roald Dahl. Krekt as Dahl hat se der in hantsje fan om it ûnwierskynlike as deagewoan foar te stellen. De ferhâlding tusken man en frou is it weromkommende tema. De lêzer wurdt geregeld op ‘e ferkearde skonk set omdat de ferhalen oan de ein faak in ûnferwachte, soms absurde draai meitsje. De flot fertelde brike setten fan de nofteren en soms naïve húsfrou Marthaha yn 2019 noch neat oan aktualiteit ferlern.

Gearstalling en foarwurd: Douwe Kootstra

Utjouwerij: Afûk

Hoe sjocht Fryslân yn 2030 derút? Hoe moat dit hoekje wrâld idealiter derút sjen? Alve minsken mei in dúdlike (utopyske) fyzje, sprekke har dêroer út yn dizze bondel. Dy bydragen geane oer allegear tema’s, fan it Fryske erfgoed oant Fryslân frij fan gif.

Wat harren bynt is belutsenens by minsken, by it lânskip, by it wurk. Wat harren ek bynt is langstme. Net romantysk of sentimenteel, mar in realistysk langstme. De bydragen leverje in konkrete wurklist op foar it goede libben yn Fryslân. En wat foar Fryslân jildt, jildt eins foar de hiele wrâld.

Utjouwerij: Bornmeer

‘Ik wit wol dat ik âld bin, mar dêr stean ik net by stil’, sei Aggie van der Meer tsjin de lokale omrop neidat se de Gysbert Japickspriis 2019 wûn foar har hiele oeuvre. It skriuwen giet troch, nettsjinsteande in heal lamme skonk, of in each dat op swart sprongen is.
 
De Tsjûgen fan de Macht is in boek dat sy perfoarst noch skriuwe woe. In famke is taskôger as de besetter de klokken út de Martinitsjerke hellet. In jier letter is de besetter ferslein, mar de frijheid hat de minsken net feroare. Tusken beide tsjûgenissen yn groeide in puzelfertelling oer macht en oer minsken. Wêr’t de puzel ophâldt, is noch altyd net krekt te sizzen.
 
Boadskippen út dreamen, achterútfleanende krieën, burokratysk absurdisme, it mysterieuze, mar o sa ynfloedrike Hegerhân… in mozayk sa’t allinne Aggie van der Meer dat optekenje kin.

Utjouwerij Afûk